• Головна
  • Товариство
  • Творчість
    • Поезія
    • Проза
    • Драматургія
    • Критика та есеїстика
    • Переклади
    • Зав’язь
  • Літпроцес
    • Журнал “Харків. Lit”
    • ЛітReview
    • “Кальміюс”
      • Кальміюс-2018
      • Кальміюс-2017
      • Кальміюс-2016
  • Історія
    • Літературний Харків
    • Постаті
    • Очима культури
  • Наші партнери та друзі
← І НАМ ТАКЕ БУДЕ?
Заслухаймо покази свідків →

Алесь Карлюкевіч. Беларускія адрасы ў Харкаве

Опубліковано в 6 Тра, 2021 Прокоментуй! 928 переглядів

Газета «Звязда, яка виходить у Мінську, опублікувала статтю Олеся Карлюкевича про білоруських письменників, науковців та освітян, пов’язаних з Харковом і Харківщиною. Хронологічні її рамки – від кінця ХІХ – до середини ХХ століття. Поширюємо з дозволу автора мовою оригіналу.

Харкаў — з тых літаратурных старонак Украіны, што ў значнай ступені фарміравалі нацыянальную культуру, нацыянальны мастацкі свет на працягу многіх часін. Возьмем, да прыкладу, дваццатыя гады дваццатага стагоддзя…

Тады проста плеяда ўкраінскіх і рускіх пісьменнікаў выйшла ў шырокі свет менавіта з Харкава. А ўвогуле з старажытным горадам, горадам універсітэтаў і музеяў (пяты ў Расійскай імперыі ўніверсітэт заснаваны менавіта тут — у 1805 годзе; а ВНУ ў горадзе на сённяшні дзень — 45! Музеяў жа ў Харкаве — 16, а бібліятэк — ажно 80! Не кожная сталіца з краін постсавецкай прасторы дацягнецца да такога асветніцкага ўзроўню!) так ці інакш звязаны Велямір Хлебнікаў, Мікалай Асееў, Сяргей Ясенін, Анатоль Марыенгоф, Барыс Слуцкі, Барыс Чычабабін, Паўло Тычына, Уладзімір Сасюра, Васіль Элан-Блакітны, Астап Вішня, Васіль Місік, Вадзім Левін, Іван Бунін, Вадзім Сабко… Пералік можна доўжыць. І, канешне ж, так ці іначай з Харкавам звязаны і беларускія пісьменнікі.

Горад пакінуў свой след у жыцці народнага песняра Беларусі Янкі Купалы. Зазірнём у персанальную энцыклапедыю «Янка Купала»: «(Купала) быў у Харкаве ў кастрычніку 1932 года, калі ездзіў у Запарожжа на адкрыццё Днепрагэса…» Тады наш славуты суайчыннік наведаў у Харкаве трактарны завод і Літаратурны інстытут імя Т. Р. Шаўчэнкі. Яшчэ раз у Харкаве Купала быў у 1935 годзе. Тады на адкрыцці помніка Вялікаму Кабзару Купала прачытаў свой верш «Памяці Шаўчэнкі». Пра тую паездку народны песняр Беларусі расказаў 1 красавіка ў артыкуле на старонках «Звязда». Праездам з Каўказа Янка Купала ў 1938 годзе спыняўся ў Харкаве, сустракаўся з украінскімі калегамі-літаратарамі.

Калі згадваць імёны іншых літаратараў, то нельга абысці ўвагай той факт, што ў 1943 годзе ў вызваленым ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў горадзе працавала бібліятэкарам беларускі празаік Алена Васілевіч (нарадзілася ў вёсцы Ліпнікі Слуцкага раёна). А паэта, празаіка, удзельніка беларускага літаратурнага жыцця ў Латвіі Віктара Вальтара (1902 — 1931) з Харкавам пазнаёміла іншая вайна — Першая сусветная. Тады ва Украіне будучы літаратар знаходзіўся ў далёкім ад Беларусі горадзе разам з бацькамі — у бежанстве.

Ураджэнец Барысава празаік Васіль Гігевіч (нарадзіўся на Барысаўшчыне, у вёсцы Жыцькава, у 1947 годзе) паступіў на фізічны факультэт Харкаўскага ўніверсітэта пасля Жыцькаўскай дзесяцігодкі. І было гэта ў 1964 годзе. Праўда, ужо з першых гадоў вучобы маладога чалавека цягнула да літаратуры, журналістыкі. Васіль закончыў факультэт грамадскіх навук па спецыяльнасці журналістыка. Першае апавяданне Васіль Гігевіч надрукаваў у часопісе «Полымя» ў 1972 годзе — «Калодзеж». Але тады малады літаратар ужо жыў і працаваў у роднай старонцы. Васіль Гігевіч — аўтар кніг «Спелыя яблыкі», «Калі ласка, скажы», «Астравы на далёкіх азёрах», «Доказ ад процілеглага», «Мелодыі забытых песень», «Карабель», «Марсіянскае падарожжа» і інш. Проза нашага земляка перакладалася і на ўкраінскую мову.

У Харкаве выкладаў гісторыю беларускі вучоны, этнограф, фалькларыст, літаратуразнавец Мітрафан Доўнар-Запольскі (1867 — 1934). І было гэта ў 1920-1922 гады.

Болей эпізадычнымі з’яўляюцца стасункі з Харкавам у беларускага паэта Уладзіміра Дубоўкі (1900 — 1976). Наш суайчыннік, які нарадзіўся на Віцебшчыне, у Пастаўскім раёне, прыязджаў у Харкаў на Шаўчэнкаўскае свята ў 1924 годзе. Між іншым, у розныя гады Уладзімір Дубоўка праяўляў цікавасць да ўкраінскай літаратуры. У 1926 годзе ў Мінску выйшла перакладзеная ім п’еса ўкраінскага драматурга І. Мыслінскага «Общепонятная» мова«. У. Дубоўка звяртаўся да перакладаў паэзіі Паўло Тычыны, Максіма Рыльскага, Уладзіміра Сасюры. І самога Уладзіміра Дубоўку вельмі шмат перакладалі на ўкраінскую мову — у 1974 годзе ў Кіеве выйшла яго кніга «Як сінячок да сонца лятае», а ў 1977 — аповесць «Як Алік у тайзе заблукаў». Сярод украінскіх перакладчыкаў Уладзіміра Дубоўкі — Терень Масэнка, Тамара Каламіец, Уладзімір Лучук, Барыс Сцепанюк і шмат хто яшчэ. Такая пашана дарагога каштуе.

Сёння мала хто памятае старога беларускага літаратара Міхася Дуброўскага (1897 — 1983). Паэт, драматург, перакладчык нарадзіўся на Краснапольшчыне. Памёр у Гродна. Абараніў кандыдацкую дысертацыю. Працаваў выкладчыкам Гродзенскага педінстытута (сёння — універсітэт). У 1915 — 1916 гг. Міхась Дуброўскі працаваў раз’язным паштальёнам у Харкаве.

Янка Журба — легенда беларускай літаратуры. Паэт, перакладчык. Нарадзіўся на Віцебшчыне, у вёсцы Купніна (цяпер — Чашніцкі раён Віцебскай вобласці). З 1914 года наш зямляк вучыўся на вышэйшых камерцыйных курсах у Харкаве. З-за матэрыяльных цяжкасцяў вучобу давялося спыніць. А яшчэ да 1911 года Янка Журба працаваў настаўнікам у гарадскім вучылішчы ў Канстанцінаградзе (цяпер — Красноград Харкаўскай вобласці). На той час пісьменнік ужо друкаваўся ў «Нашай ніве»… Мо там, у Канстанціградзе, наш зямляк сустракаўся з будучымі ўкраінскімі пісьменнікамі Леанідам Первамайскім, Васілём Шчогалевым, Іванам Сенчанкам..? Тады яшчэ зусім дзеці маглі ж яны недзе перасекчыся з настаўнікам у невялікім павятовым гарадку…

Задоўга да прыезду на Харкаўшчыну Янкі Журбы з Харкавам звязаў свой лёс другі беларускі літаратар — празаік, паэт, драматург Кандрат Лейка (1860 — 1921), які нарадзіўся ў вёсцы Збочна Слонімскага павета Гродзенскай губерні. Яшчэ ў 1884 годзе Кандрат Лейка пераехаў на Харкаўшчыну. Працаваў настаўнікам у Лініўскім і Аснавянскім народных вучылішчах У 1893 годзе выдаў у Харкаве падручнік «Руская азбука». У 1896 годзе быў прызначаны інспектарам Харкаўскага вучылішча сляпых дзяцей. Наш зямляк зарэкамендаваў сябе добрым спецыялістам у навучанні сляпых дзяцей. Друкаваўся з артыкуламі, карэспандэнцыямі ў газетах «Харьковские губернские ведомости», «Южный край». Пачынаючы з 1911 года, К. Лейка друкаваўся і ў «Нашай ніве». А з Харкавам, Харкаўшчынай лёс пісьменніка быў звязаны да 1918 года. Відавочна, што многія мастацкія творы Кандрата Лейкі былі народжаны менавіта ва ўкраінскай жыццёвай прасторы.

Пад Харкавам быў цяжка паранены ў Вялікую Айчынную вайну беларускі празаік Мікола Лупсякоў (1919 — 1972).

«Харкаўская» біяграфія беларускай літаратуры — толькі частка беларуска-ўкраінскіх літаратурных сувязяў. Ды і выкладзеныя згадкі — далёка не поўная карціна. Яшчэ, відаць, з часам будуць дапісаны яе многія старонкі.

Алесь КАРЛЮКЕВІЧ

https://zviazda.by/be/news/20210427/1619553795-belaruskiya-adrasy-u-harkave  Видавничий дім  «Звязда» і однойменна газета

Про автора.

Олесь Карлюкевич (біл. Алесь Карлюкевіч) — білоруський письменник, літературознавець, перекладач, журналіст. Народився 6 січня 1964, село Зацітава Слобода, Пуховицький район, Мінська область.

Закінчив факультет журналістики Львівського вищого військово-політичного училища (1985) та Академію управління при Президенті Республіки Білорусь (2002). Служив у Збройних Силах СРСР і Республіки Білорусь (звільнився у званні підполковника), працював у газетах і журналах. Восени 2011 року обраний головою Мінського обласного відділення Спілки  письменників Білорусі. Від вересня 2017 до червня 2020 р. був міністром інформації Республіки Білорусь.  Знову призначений головним редактором газети «Звязда» і директором видавничого дому «Звязда», де працював раніше.

Олесь Карлюкевич – автор низки краєзнавчих і літературознавчих видань. Серед них: «Вяртанне да… Беларусі», «За Цітаўкаю — Слабада», «Літаратурная карта Пухаўшчыны», «Ігуменскі блакнот», «Старонкі радзімазнаўства: Мясціны. Асобы», «Рэкі і азёры ў паэзіі Рыгора Барадуліна»,  Пише також книжки для дітей: «Крыніца паноў Ельскіх», «Прыгоды Шубуршуна», «Новыя прыгоды Шубуршуна». Упорядник альманаху  «Далягляды», де друкуються і автори з різних країн, зокрема, і України.

Із анотації книжки 2020 року «Урокі сяброўства. Беларуская літаратура ў свеце»: «Нарысы пра слынных ураджэнцаў Беларусі і разважанні пісьменніка арганічна спалучаюцца з фрагментамі гутарак з навукоўцамі, кнігавыдаўцамі, перакладчыкамі, пісьменнікамі – празаікамі і паэтамі. Алесь Карлюкевіч сцвяржае: «Напісанае Якубам Коласам, Янкам Купалам, Максімам Багдановічам, Аркадзем Куляшовым, Максімам Танкам, Васілём Быкавым, Іванам Шамякіным, Іванам Мележам, Уладзімірам Караткевічам – хіба гэта і сёння не прадмет нацыянальнага гонару?! На мой погляд, мы і сёння ў стане прапагандаваць беларускую літаратуру ў свеце, лепшыя яе ўзоры. Патрэбны толькі жаданне і сістэмная праца».

         Відома літераторка Галина Тарасюк переклала дитячі оповідання Олеся Карлюкевича, мріє про вихід їх окремою книжкою.

Галина Тарасюк і Олесь Карлюкевич у Києві біля пам’ятника Івану Франку. Весна 2014 року.

        

Підготувала Ірина Мироненко

Білоруська література , Галина Тарасюк , Ірина Мироненко , Олесь Карлюкевич , Переклади з білоруської мови

Залишити коментар

Натисніть сюди, щоби скасувати відповідь.

Ви повинні увійти, щоб залишити коментар.

  • Анонси
  • Події
  • Новинки
  • Рецензії
  • Інтерв'ю

Недавні записи

  • Дмитро Щербань. Незламний прокурор (Розщебнувши ґудзики генеральського мундиру прокурора)
  • «Вікно на Хрещатик» з однойменним вальсом із Варшави і харківською передмовою
  • Час відновити справедливість!
  • Все залишається людям
  • Анатолій Стожук: «Головні битви людини проходять у її серці». До ювілею письменника і видавця
  • Рядки з передмістя і Харкова перемогли на поетичному конкурсі в Києві
  • «Так довго не живуть, а я живу». Чорнобилець Віктор Пінченко на творчому вечорі в Мерефі

Позначки

1920-ті роки Marko Robert Stech І. Мироненко Ірина Мироненко Антоніна Тимченко Бобошко Боровий Брюґґен Василь Мисик Віктор Бойко Віктор Тимченко Віталій Квітка Григорій Сковорода Дмитро Щербань Кириченко Ковальова Л. Хворост Леонід Ушкалов Люцина Хворост Марко Роберт Стех Мельників Михайлин Михайло Красиков О. Ковальова О. Тараненко Олександра Ковальова Очима культури Перерва Петро Джерелянський Романовський Сергій Шелковий Сковорода Стожук Супруненко Тома Хворост Шелковий малярство музика поезія поезія національного опору розстріляне відродження сталінізм українська культура українська література
© Усі права застережено
Харків-61002, вул. Чернишевська, 59; (057)700-40-58; електронна адреса: kharkiv.nspu@gmail.com
2012 Сайт Харківської обласної організації Національної спілки письменників України
Підтримка сайту: Андрій Пеляк